Hoe krijg je starters naar de stembus? Sommige politici proberen het door filmpjes te plaatsen op de populaire app TikTok. Toch willen D66, ChristenUnie en de Partij voor de Dieren nu dat politici hiermee stoppen. Althans, totdat de app alle veiligheidsproblemen oplost. TikTok ligt onder vuur door een recent onderzoek van BNR waaruit blijkt dat het via de app mogelijk is om met betaalde advertenties desinformatie en haat te verspreiden. Maar op wat voor andere manieren bereik je dit jonge publiek tijdens de verkiezingen dan?
Onderzoek TikTok
Uit het onderzoek van BNR blijkt dat TikTok onder meer advertenties toelaat met het adres van Sigrid Kaag, opruiing en desinformatie. Eerder deze maand wilde de Europese Commissie TikTok ook al verbieden op alle werktelefoons van hun werknemers. Dat deden ze naar eigen zeggen uit angst voor cyberaanvallen. De partijen CDA, D66 en ChristenUnie willen nu dus ook een verbod op de Chinese app in de Tweede Kamer. Ze zijn bang voor spionage door de Chinese overheid. TikTok heeft zelf aangegeven de regelgeving aan te passen, zodat gegevens van Europese gebruikers ook echt in Europa blijven.
Op dit moment zitten er zes landelijke partijen op TikTok. GroenLinks heeft verreweg de meeste likes: 1,1 miljoen. De filmpjes die voorbijkomen, zijn vaak met een vleugje humor, volgen bekende trends op, of zijn vlot bewerkt. Door deze luchtige manier van politiek verwerken, zou je het jongere publiek kunnen aanspreken. De grootste groep gebruikers op TikTok is namelijk tussen de 20 en 24 jaar. Starters vallen hier dus ook deels onder. Floris Vermeulen is docent politicologie op de Universiteit van Amsterdam. Volgens hem zijn online-campagnes voor jonge kiesgerechtigden inderdaad belangrijk. “Uit ons onderzoek in Amsterdam blijkt dat een groot deel van de jongeren informatie over de politiek vooral, of soms zelfs helemaal, digitaal tot zich neemt”, legt hij uit.
Toch zijn er ook andere platforms naast TikTok beschikbaar. “Ondanks de populariteit van TikTok is het dus niet zo dat dit de enige manier is om jongeren te bereiken. Belangrijker in deze discussie is het besef dat jongeren anders bereikt moeten worden dan andere kiezersgroepen en dat nieuwe online-middelen daarbij onmisbaar zijn”, vertelt Floris.
Politicoloog Julia Eijlander denkt dat politici op TikTok verbieden juist averechts werkt. Volgens haar ligt op dit moment het probleem vooral bij het imago van politici. “Voor veel jongeren is dit toch nog steeds wel stoffig en saai. Dankzij TikTok kan dat denk ik veranderen. Politici begeven zich dan ‘onder’ de jongeren. Jongeren kunnen op die manier zien dat politici ook best cool kunnen zijn”, vertelt ze. Julia weet dat er op social media ook dingen fout kunnen gaan, maar volgens haar is dat altijd een risico dat je neemt.
Kloof tussen politici en jong publiek
De opkomst voor de Provinciale Statenverkiezingen is al jaren niet hoog. In 2019 kwam er ruim 56 procent landelijk opdagen. Floris deed voor de UvA onderzoek naar dit opkomstpercentage. Volgens hem komen met name praktisch opgeleiden starters het minst opdagen bij de verkiezingen. Dit jonger publiek geeft zelf aan dat ze weinig interesse en vertrouwen hebben in de politiek. “Daarnaast blijkt dat een groot deel van hen het gevoel heeft dat hun stem er niet toe doet. Je kan dus zeker spreken van een kloof tussen de politiek en jongeren. Om die kloof te overbruggen is er aan beide kanten verandering nodig.”
Volgens Floris moet de politiek zich meer zorgen maken over het gebrek aan vertrouwen en interesse onder veel jongeren. Daarnaast zouden ze middelen moeten bedenken om die interesse en het vertrouwen te vergroten. Vanuit jongeren is er ook een verandering nodig. “Jongeren zouden zelf ook politiek bewuster kunnen worden en zich beseffen dat het uiteindelijk hun toekomst is dat bij verkiezingen op het spel staat. Niet-participeren betekent uiteindelijk dat anderen de beslissing voor jou zullen nemen”, vertelt Floris.
Volgens Floris heeft het lage opkomstpercentage van de Provinciale Statenverkiezingen ook te maken met het feit dat starters het zien als tweederangs verkiezingen. “Er is ook minder aandacht voor deze regionale verkiezingen in vergelijking met Tweede Kamerverkiezingen. Het is heel moeilijk de opkomst onder starters te verhogen. Dat vergt een langdurige structurele aanpak die gericht is op een bewustwordingsproces van wat het belang is van deze verkiezingen”, legt hij uit.
Ook politicoloog Julia erkent een kloof tussen politici en het jongere publiek. “De kloof wordt naar mijn mening ook vergroot door bijvoorbeeld het taalgebruik. Zelf voor hoogopgeleide burgers vind ik soms dat politici moeilijke woorden gebruiken”, legt ze uit. De verandering zit dus ook in het toegankelijker maken van de politiek.
Opkomst stimuleren
Wie een kijkje neemt in de verkiezingsprogramma’s van politieke partijen, ziet vaak door de bomen het bos niet meer. Ze bestaan namelijk vaak uit heel veel pagina’s en geven geen concrete samenvatting. Met zoveel partijen kan het lastig worden om je goed in te lezen. Stemwijzers, korte filmpjes, en het bijwonen van een debat specifiek gericht op starters, kunnen je bijvoorbeeld hierbij helpen. Floris denkt dat de verantwoordelijkheid voor deze onlinecampagnes voor een belangrijk deel bij de politieke partijen ligt. Ook de media moeten hier voldoende zorg voor dragen volgens hem. “Daarnaast zou men starters specifiek en apart moeten benaderen op manieren die hen aanspreken. Dus bijvoorbeeld online”, vertelt hij. Ook bij een verbod op TikTok zijn er andere manieren om dit te doen. Denk aan Instagram-accounts zoals NOS-stories bijvoorbeeld.
Julia is ook van mening dat de politiek zelf de opkomst kan stimuleren onder starters. Zij moeten zich voor dit jongere publiek echt richten op onderwerpen die ze ook daadwerkelijk wat aan gaan. Zoals het klimaat, huisvesting en de arbeidsmarkt. “Door meer over dat soort onderwerpen te spreken en meningen te vragen van het jonge volk, worden jongeren gestimuleerd om te stemmen. Het werkt toch meestal zo: als je er zelf wat aan hebt of als het je aan gaat, vind je er wat van.
Vind je de keuze voor de Provinciale Statenverkiezingen nog steeds lastig? Naast een StemWijzer en KiesKompas bieden veel provincies en gemeenten een tool. “In deze tool staat van alle politieke partijen de belangrijkste punten uit hun programma beschreven. Dit creëert overzicht: met een korte klik kun je lezen wat verschillende partijen belangrijk vinden”, vertelt Julia. Een voorbeeld van deze tool vind je hier.
TIP: lees alles over de verkiezingen van 15 maart hier.