Afgelopen jaar zijn er een recordaantal aanvragen voor euthanasie bij Expertisecentrum Euthanasie binnengekomen. Een groep die relatief onzichtbaar is binnen deze aanvragen, zijn jongeren met psychische problematiek. Dick Bosscher zit in de Raad van bestuur van Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE). Hij benadrukt dat er op dit moment een taboe heerst onder jongeren met psychische problematiek. “Het gesprek moet niet ontweken worden.”
Volgens Dick is euthanasie een lang en complex proces. “Dat is niet voor niks”, benadrukt hij. Patiënten mogen namelijk geen overhaaste beslissingen nemen. Euthanasie is in Nederland onder strenge voorwaarden toegestaan. Er moet sprake zijn van ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Dat lijden kan het gevolg zijn van een lichamelijke ziekte, maar het kan ook psychisch zijn. Er wordt wettelijk geen onderscheid gemaakt tussen euthanasie door fysiek of psychisch lijden.
Toch is het lastig om vast te stellen wanneer iemand ondraaglijk psychisch lijdt. Een arts moet namelijk vaststellen of er bijvoorbeeld nog een behandeling mogelijk is en of echt alles is geprobeerd. Nederland is het eerste land ter wereld dat de euthanasiewet invoerde. Dat gebeurde in 2002. Toch is en blijft euthanasie een controversieel onderwerp. Het roept tot vandaag de dag nog vaak politieke en maatschappelijke discussies op.
Maak het bespreekbaar
Binnen de beroepsgroep van psychiaters heerst er een taboe op euthanasie, volgens Dick. “Patiënten worden vaak doorverwezen naar Expertisecentrum Euthanasie, terwijl de behandelaar juist zelf het traject met een patiënt moet aangaan”, vertelt hij. In de praktijk blijkt, naar zijn zeggen, dat het aantal psychiaters dat euthanasie wil toepassen aan het afnemen is. “Hierdoor is er een wachtlijst ontstaan van meer dan twee jaar.”
De NVVE is hier ontzettend boos over. Volgens hen is het plaatsen van patiënten op een wachtlijst ontkenning van de problematiek. “Ik zie mensen die al sinds hun veertiende een doodswens hebben en er al tien jaar mee rondlopen. Dat is schrijnend. Er is niemand die daar een serieus gesprek over aangaat, omdat psychiaters zeggen dat het bij je ziektebeeld hoort”, zegt Dick. Voor jongeren wordt euthanasie volgens hem zo minder makkelijk bespreekbaar.
Bij jongvolwassenen kan het gesprek over euthanasie, mede door hun leeftijd, een extra gevoelige kwestie zijn. Dat geldt ook voor het onderwerp zelfdoding. Het gesprek erover wordt vaak vermeden door de kwetsbaarheid van het onderwerp en de angst voor kopieergedrag. De commissie Actuele Nederlandse Suïcideregistratie ziet een zorgelijke trend in het aantal toenemende suïcides onder jongeren tot 30 jaar. Het bespreekbaar maken ervan is daarom des te belangrijker.
Euthanasie onder jongeren
Volgens Noesja Hoffschlag, woordvoerder van Expertisecentrum Euthanasie, is het aantal euthanasieverzoeken onder jongeren vrij laag. In de leeftijdscategorie van starters ontving het centrum 77 meldingen in 2021. In iets minder dan de helft van de meldingen was de grondslag een psychiatrische aandoening. Dat het aantal relatief laag is, betekent niet dat het als onzichtbaar gezien moet worden. Volgens Noesja gaat een euthanasieverzoek hetzelfde in werking bij een jonge generatie.
“Voor elke euthanasieaanvraag, welke leeftijd dan ook, moet voldaan worden aan alle wettelijke zorgvuldigheidseisen”, legt ze uit. Deze eisen worden opgeslagen in een zogenoemde ‘EuthanasieCode’. Hierin staan alle stappen waaraan een arts moet voldoen om legaal euthanasie te verlenen.
Dick Bosscher is van mening dat er ook een taboe heerst onder jongeren met psychische problematiek. Het proces voor euthanasie is hierdoor lastig. “Bij kankerpatiënten bijvoorbeeld kun je relatief gezien makkelijker vaststellen of iemand uitbehandeld is. Wat je in de psychiatrie ziet, is dat psychiaters moeite hebben om een euthanasietraject aan te gaan. Er is altijd een nieuwe methode en nieuwe medicatie beschikbaar”, vertelt Dick. “Aan de ene kant willen we niet dat het proces makkelijk wordt. De zorgvuldigheid van deze stappen moet echt overeind blijven”, vervolgt hij.
Volgens hem hoeft het dus niet makkelijker te worden maar moeten jongvolwassenen vooral serieus worden genomen bij een verzoek. Voor oudere doelgroepen is deze dood volgens hem wat makkelijker bespreekbaar. “Als je het gesprek aangaat met mensen die diep in de put zitten, geeft het juist voor hen rust. Het ontwijken of vermijden zorgt alleen maar voor meer onzekerheid en eenzaamheid.” Ook het gesprek over euthanasie moet niet ontweken worden. “Het hoeft niet meteen te leiden tot een concreet plan, maar maak de optie bespreekbaar onder deze jonge generatie.”
Denk je aan zelfdoding of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfdoding helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-0113.