Hoe heeft de woningcrisis zo ver kunnen komen?

Dat starters moeilijk aan een huis kunnen komen, is de laatste jaren steeds duidelijker geworden. Komende vrijdag zal daarom een woonactie plaatsvinden in Den Haag, georganiseerd door Vereniging Eigen Huis en Lowlands. De actievoerders vragen aandacht voor de uitzichtloze positie van starters op de woningmarkt. Maar hoe heeft de woningcrisis zo ver kunnen komen?  

Door: Lucia Geelen & Dirkje Blikman

Uit onderzoek van Vereniging Eigen Huis blijkt dat starters negatieve ervaringen hebben bij het zoeken van een koopwoning. Vooral alleenstaande starters maken weinig kans. Ook zorgt het zoeken van een koophuis voor moedeloosheid, uitzichtloosheid en veel zorgen bij starters.  

Een sprong terug in de tijd laat zien hoe de woningcrisis zich door de jaren heen heeft ontwikkeld. 

Motie Boulakjar

Door de motie van Boulakjar gaat Hugo de Jonge, minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, in gesprek met vastgoedeigenaren en gemeenten. ”Kijk waar je bijvoorbeeld bestaande gebouwen kunt optoppen met extra lagen of  kunt aanplakken. Hiermee kun je veel snelheid winnen om extra woonruimte te creëren. We hebben in Nederland vier miljoen vierkante meter aan leegstaande kantoorruimte terwijl we een woningtekort hebben”, vertelt Boulakjar.

Situatie nu 

De trend van oplopende huizenprijzen en woningtekorten zetten door na 2013. De gemiddelde prijs van een koophuis in Nederland is in het eerste kwartaal van 2023 zo’n 424.700 euro, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). NOS meldt dat eind 2022 mensen in de leeftijdscategorie van 25 tot 35 jaar ongeveer 200.000 euro konden lenen. Dit is gebaseerd op een gemiddeld salaris van 45.000 euro en een rente van vier procent. 

In het onderzoek van Vereniging Eigen Huis laat 67% van de ondervraagde starters weten dat ze minder willen en/of kunnen uitgeven aan een koopwoning dan de beginprijs waarvoor zij woningen vinden in hun zoektocht. Ook worden ze negen van de tien keer overboden door anderen waardoor een huis nog duurder wordt verkocht dan dat het aangeboden wordt. Hierdoor blijven starters langer thuis wonen, dat allerlei gevolgen heeft. Eén op de twee starters die deel hebben genomen aan het onderzoek woont daadwerkelijk nog thuis.  

Perspectief uitzichtloos 

Faissal Boulakjar is Tweede Kamer lid van D66 en heeft onder andere de portefeuille ‘wonen’ onder zich. ”Het perspectief van jongeren nu op een betaalbare koopwoning raakt uit het zicht in Nederland en dat vind ik vreselijk. Als je straks afstudeert en je wilt beginnen met een nieuwe stap in je leven, denk aan het vormen van een gezin of het begin van een baan in de stad waar je graag wilt werken, moet het zicht op een betaalbare woning weer vanzelfsprekend zijn en dat is nu niet het geval.”

Aankomende vrijdag 10 maart komen starters daarom samen op het Malieveld om aandacht te vragen voor de uitzichtloze positie van starters op de woningmarkt. Vorig jaar was Boulakjar aanwezig op het woonprotest in Amsterdam. “Ik vind het goed dat starters zich verenigen en hun stem laten horen. Helaas missen zij in deze tijd het perspectief op een betaalbaar huis. Met deze stap naar voren laten zij hun stem horen. Zo wordt de Tweede Kamer, maar ook minister de Jonge, eraan herinnert voor wie wij dit allemaal doen. Het houdt ons scherp.”

Oorzaken woningtekort

Een reden voor het woningtekort is te weinig geschikte bouwgrond. Volgens woordvoerster Valeska Hovener van Vereniging Eigen Huis heeft de woningmarkt vele uitdagingen. “De grootste uitdaging zit hem in het betaalbaar bouwen. Dit begint bij een gemeente die bereid is om wat aan de hoge grondprijzen te doen. Zo moet de zij de betaalbaarheid in haar woonbeleid opnemen en dit beleid ook aan ontwikkelaars opleggen in de ontwikkeling van nieuwbouwhuizen. Er zullen zo meer betaalbare starterswoningen moeten komen, waarbij het aanbod van de koopwoningen dus ook aansluit op wat starters daadwerkelijk kunnen betalen.” Bovendien hebben bouwers te maken met een tekort aan vakkundig personeel. Daardoor is arbeid duurder en stijgen de kosten om woningen te bouwen. 

Andere woonsystemen 

Hoewel de oplossingen voor de wooncrisis niet voor het oprapen liggen, ziet Lowlands directeur Eric van Eerdenburg eventueel mogelijkheden in andere woonsystemen zoals het Genossenschaft in Zwitserland en Oostenrijk, en het HITAS-systeem in Finland. “Daarin is verwerkt dat grond tegen gereduceerde tarieven uitgegeven wordt en er wordt gebouwd tegen gereduceerde marges. Zo wordt voorkomen dat mensen gaan handelen in woningen en grote winsten gaan maken. Het zorgt er bovendien voor dat een deel van de woningvoorraad blijvend beschikbaar is voor starters en lage middeninkomens.” Behalve starters, kunnen ook senioren gebruik maken van dit systeem. ”Sociale huur komt vrij door mensen die nu voldoende inkomen hebben voor een sociale koopwoning, senioren die kleiner willen wonen maken een gezinswoningen vrij. Er is meer mobiliteit op deze woningmarkt”, aldus Van Eerdenburg.  

We moeten niet in slaap gesust worden

Faissal Boulakjar, D66

Ook Boulakjar (D66) is voorstander van een woonsysteem als het Genossenschaft in Wenen. ”Het geeft mensen weer de kans en vrijheid om zelf hun woning op hun manier naar eigen wensen te bouwen. Ja, we moeten leren van andere landen, maar ik denk dat we in Nederland vooral aan de slag moeten met het herstellen van goed volkshuisvestingsbeleid met sterke woningbouwcoöperaties. De Nederlandse volkshuisvestiging is op zich goed, tot voor kort in ieder geval. Nergens in de wereld hebben we zoveel sociale huurwoningen en kwalitatief sterke huurwoningen. Maar we moeten niet in slaap gesust worden. Dat sterke beleid dat we al honderd jaar in Nederland kennen, mogen we niet laten verslappen.”

Stikstofuitstoot

Het grootste probleem dat volgens Boulakjar (D66) het oplossen van de woningcrisis in de weg staat, is de te hoge stikstofuitstoot. ”Kijk bijvoorbeeld naar de recente bouwstop in Brabant vanwege te hoge stikstofuitstoot. Dit zal nog in veel provincies gaan gebeuren en dit is voor mij onacceptabel. Het stikstofprobleem zit nu in de weg en als we dat nu niet oplossen is er geen perspectief voor jongeren. We moeten dus eerst dat probleem oplossen, want hoe langer we daarmee wachten, hoe langer de wachttijd voor woningzoekenden op een betaalbare koopwoning. Hoe sneller we gaan bouwen, hoe eerder het woningprobleem is opgelost.”

We zijn blij dat starters niet meer hoeven te concurreren met beleggers

Valeska Hovener

Oplossingen

Hovener ziet op de korte termijn nog geen oplossing voor de woningcrisis onder de starters, maar er zijn in de loop van afgelopen jaar al veel regelingen veranderd. “Sinds vorig jaar kunnen gemeenten een zelfwoonplicht instellen wat het opkopen van woningen van beleggers tegengaat. Starters hoeven dan niet meer te concurreren met beleggers die vaak een veel grotere beurs hebben dan zij. En daar zijn wij al heel blij mee. Ook wordt de jubelton afgeschaft wat de kloof verkleint tussen starters met vermogende ouders en starters zonder vermogende ouders.”  

900.000 woningen in 2030

In 2030 moeten er zo’n 900.000 woningen bijgebouwd zijn. Boulakjar (D66) vindt het belangrijk dat de woningen juist voor jongeren en starters moeten zijn. Volgens hem zijn er dan ook een aantal oplossingen voor de woningcrisis op de korte termijn. ”Ga bijvoorbeeld aan de slag met kant-en-klare woningen. Dat zijn duurzame, ook wel tijdelijke woningen genoemd, die zo uit de fabriek rollen. Die kunnen zo geplaatst worden zonder moeilijke lange procedures.” 

We hebben ook nú een woningtekort, dus we moeten ook nú aan de slag

Faissal Boulakjar, D66

Boulakjar (D66) vindt het goed dat er op de lange termijn plannen worden gemaakt om de woningcrisis op te lossen. ”Hierdoor behouden jongeren het perspectief voor betaalbare woningen voor in de toekomst. Maar we hebben ook nú een woningtekort, dus we moeten ook nú aan de slag.”

Meer lezen over wonen? Dat kan hier.